ERTREA KUNAMA KOYBIŠA DIMOKRASIYA SUNGADA ERKUKODISU KADAREDA SUDAN IŠTADA FIŠŠALA KOKOSIME, BACA GATALA KODOROMA LILIKA TIBBIBA.

 

Tama okitenalle laga sasa siyasata targada šibaba anda kito gas gosumowa kantimale kišeyya ganuna ersasakin baddala kišaki sulluma, dayšada, fajana tawda, samara woyniyoda kollabbu nafodana ide šadiyabbu kwa kišana dimokrasiya majesi waga udumala kosoma sabbatasi sultata agacca konala kišano agaram ores kibin kikama tabilabbu kokosodaki košerabbu kittitomma lagette kakodadiki sebbud godimowa kontike. Agara oššalabbu kokkatawaki niyatiya tillan koso gommowa fanakena farda kišaki, agasa marabbu kosoda kimesi kosasana kososona neńeda kišake.

 

Afrika damana kantimala fanaka gerakin oyniyodiya anda tagama, hayda. Inna kišama sabbatasi košita laga arte baciyabbu koybiša koyteke. Iša ditta agara niyatabbuna oššalabbu kokosodame arte nume. Tamana Afrika tagama šadiye; siyasata, kotorona, agasa marabbu kosodala ibiša kitemma bada kišama sabbatsi agarowa ašikin andabbu kitiriba kiggaski tama fanaka etetala Southern Sudan agare, košerabbu kittitonki  siyasatabbuna sulubabbuna galle 21 si  kobacima masowa tama gatiya kifegedaki subbiddada maydata gas gosumowa kantike. Lagiňňa Eritrea damana kantimala galle 30si kobacki koybiša košere bubiye fiteta gerbeba jabimma elegowa šabiya usuala šiftowa nafos kikki kwa kišana dimokrasiya majenasi šillay doske. Bubiyakin šabiya mare kunama agarasi tendiya kollalabena matareba sasa kolaki mukuruta sanate baddiyala koggammowa ay kunamasi imallenni. Ide inna hakena kormema kunama unu ašibbuna kunama nume, saba godda tamesuma kišana.

 

Tama fanakenalle Eritreala kittitoda jinise satte okoske. Ime:-

 

1.     Košerabbu kittitoda

2.     Košera mosabbu kittitoda

3.      kobinna (dina) bbu kittitoda sumenaye hedima maylowa kayanasi košeriňňa kodorno sanala kuta gosumowa keka kišaki, Kunama sasana Kittitiyana Eritrea laga arsibala košerabbu kittitoda adigila kišaki salufa kinateki kittitoda jinisa bodowayesi ana kinate gas gosumowa tikilayda mayda kinama sabbatasi deya. Košerabbu kittitoda nissala keka kišaki tummaski niyatiya maylowa kiyana suluba kišamowa nissaliya salufa kidorki olkomiyala kittitoda, tummada, siyasatabbuna sulubabbuna sanala kutuno utamowa kunama agara sasa kefatomana kwa kišana dimokrasiya majena Eritrea košere bubiye itadasi šadiyabbu kunama agara narkabowa faydatasi digosumana lasa sasa ganuna tabilabu kitarbi kiggasuma kittitan deya. Nissala, Košerabbu kittitoda, tummada innaye nissala lolabbu kokkollima kokale kosamasi bubiyakin nissalala darabesumasi, ame kunama agarasi saba goddakin leledata makonasi makowema abacaca iidirowayette koybiša dannodata ašikin andabbu bacaňa matiribana kišamowa tibbibabbu kola malu gomake.

 

  1. KOŠERABBU KITTITODA

 

Košerabbu kittitoda kunama agarasina kittitiyasina nafina. Šadiyabbu tummaski nissaliya keddusowa tikilayda mayla tiridittabbu baciyabbu kitalalina  kittitoda ondoba aw gadiban deya. Ide innokan deya kunama koybiša nafa šadiyowa. Iša ditta kunama kosaki košerabbu kittitoda aw kittitiya Erku saba goddata kokasinasi tamemmesi, ame kasidiya Erku koybiša udumala kitalali kesoki ibesano tamma unuta bayabbu maginki dugulabbu, aradiyala anana ištadabbu, koybiša koytenni sumasi Erku siyasata taka, computer  kosasa, agaleya kosasa ummala goddakin salufa bakata udumala lewes kesono kwa aw akosase subbuddadata seges kekomowa laňanki bagane mašankala mišaki koneya sanasi mokkormeki kunama kittitiyana ayneyeb minatawama Agastana gujena suňada asungudammemmasi tama kišayana, Mala heda, kalmeyitta sultata tameda, kidda atima innaye agiteye maki matalali maso gomake. Godda maydana hella sisimana bakata mayde kesono oynakin diyadata tamemmokowa dittitya kittitana nissalana kittita anatatena tamata kakoma kotalalima bata falana koytema wojasina kokormeki kittita bagana suńammesi koneya meytenama dowakin ay kawda?  Kunama agara sasana kittitiya afunala lakaski etarbi goskema mayda abbaremmu, suňadaňata walida ištada baganakin koneya mindeya lilikeya hummanki akkabenkeka. Sogommale kišaya jarimatasi mibatamme. Helliya šadiyala mekoskema.

 

  1. NISSALA

 

Nissala niyateya ayneyab oššala ašik kosaladata sumena kunama agara sasa niyatiya ayniyab oššaloski baciya irigala kosimowabbu abayiyena akomiyena, kitakki etawa kikki kittitiya awsada dorda fanedabbu kanadi goske. Amme nissalaňňa keddusenassi makobinimowa agariňňa kogošama faydata dogoladittabbu tillas kišona kišamowana kwa kiša dimokrasiya maje tefa dittabbu košeriyabbu kittitoski tummaski ibac gosumala, bašukulla iddirowa abaya baddala kole gomma kasaratena koybiša alemata wasos kaso gosumena Kittitiňňa Nissalasi salufa kodorki sanala kotuno utamowabbuna agastana guja sana tiriboda oja kišamowa kobinaňňa. Inna kišamasi Erku baca fardakin kejiki kittitana kunama kida ketimaki suňas gosumowa lawiya kišabbu ame saromaya kittita anisunninki okasaro košiyana ime okosso okosimmeno Erku teradala kišamowa otakena kogošake. Oynama kosasa kišowassi kokasaroki šibabiyabu akosase kibattaki kittitoski urfina tabilabbu marosumossina ankatittabbu koskamaki ime kanunana kittita adaba fanede baddala kosabbu kittita bayabbu mekosodakema ede suya kosana kokoybamokowabbu kittitakin hulemunasi kokossumena hulemmena tammano ditta sellassi ame aken mamin mašimenki mekasaro melonowa mataakke. Inna tabilenana botatam išima kišamowana kotalali goske. Gata ellalabbu Erkukodisu Kunama bodesi baca fardakin kinatawamella kallabbu fanenki dugula kotika lawa tokorala kolume okosimowana mali masa gomake. Kanuna lawski kolliki išabe išammebe oyna dugulette kollima ellana kinamme. Oyna okolliki tamata fitetomme imiromme dugulena siyasatana koybiša fardala kokoski ankata udumalabuna tiridittabu kolliya mallaytette kokolaydaki obac gommowa kotalalibu uliya nafana sultatiya tameda kosisima kokanasi dugulińńesi Erkukodisu akkamenki bartakan gomma siyasata koynamma dankunesi waga koynammowana maydabbu kotak kasona kogošake. Erkukodisu koybiša baca farda ka ketawama nume, ka koybama nume. Oynabbu Erku fardala dekesumowa oleysu ditta dugula kotika tokora lawa waga koynammowa kosaki ame Erkukodisu kittita fardala waga maynamme akammesuna Kunama kosimmowa kotakena kogošake. Dekedekemeda uliya nafa kišamma kišaya ella kontimmowaye dugulesi kittitonki kittita bagana lakamunasi kominimowa uliyabbu jarimata komin gommowana kunama agarowa kasa kala kominta koko gommowa fanakiyala sirgitiya ted katunowa obinina kogošake. kittita dekesunni, ide bašukullebbu abaya baddala kokki gas gosumowa  uliyabbu lakasunni. Kititowa faydata anata kitonanditta kasarata kikona damana kosimme. Inna agara sasam ibin kikama baca ondobenana nissalenalle tirimake dinowaye babara ime baca fardata kolammala abacaca iddira aykalle inna nissalenassi kokobinki fitetombessa imesi kotik kiyamma kišayana amesi Sudan igidala makosima Kunamesi ababadamanume. Tamma šabiyatte gufedi, sullumabbu kafaliki sultata kaytenki ofali gommeda babara uyella kittitena tufemaken košimowayette kokotafki daben gommowayesi masona yedettam kosiya ame Sudan kassala igidalana waga bodelana makosime amada taggimabu makotul gomamowana inna nissala dawdena kwa ańńada iwiki dugulana emela kobininnima subbidadala melimowa masasana hemake. Ide innakin jarimata taggima kosimme. Mallayteyasi niki nufuki are laga niki fitetommesi lańanki šabiyatte sullumabu kabacinunowa amanabu ay sosonita mekofegedaya ayneye ekaski ekokela. Sudanla kosima Kunamana Erkukodisu kittita tendiya alle kofumowana inna tendena kafumala abiša iddire aykalle kafubessa innana asbatala katuna kogošamowana bacakin kokoykome awrasi kakobinki tiridala kalunnimasi doggaga kaminki bata falabu koybišińńa baškullana agarińńana anatema tasowabbu kakosodanasi koola malu gomake.. Ame Bacaňa ašikin andabbu matiribana ašik koybiša kotalalinata. Tamana kolaňa wagiyasi.

 

  1. TUMMADA

Tummada Helata Tummada gudurata tummada kalma. Andinňe masalala tummada abina darga kifegedananki odamowa sosiyasi nume. Fanaka gerakin kunama baddala masa fanemmalana Oši ayakin Tika subata, Tika subakin Sudan hududata, tummada gila koleki ardan kokosoki sulubina guduratesi utuno titommowa ay kunamakin konyumamma hakandeya. NO! tama kakosimenalleki dimale kišaya, aši kos kišima tummada kokala fajanosuma tabilabbu šikis kišama kunama, tummasunasi salad kawla godimowa abayeda šabiya kaluse otak gombe?. Baca gatala nissala keka olkomala kittitoski tummasuma agara abaya kalma sakkos kolaki danna koybiša kitalalinowa tirida kosimme .Kotalalima tummadena košumburenasi kokossu gomme katakemeda sultatiya henabu kokowe fenki kittita kanune bagana suńammo Erku kalafa itakemmowano sirgitiye tes kutumala imokesina imokela kikama fada komowa imesi kanaa kišoma ka oytennima kotakemowano dugula kotikata kotela kotu gomma dankunowaye deya. Innaye deya Kunama OYNAKKE. Inna kišamasi ame Nissaliňa, košerabbu kittitoda, tummada  innakin andabbu ammarosunasi maynama kalma bubiya sebbumana kišamowa kokošabbu koola maluke. Tamma Erku fardala kotalalima tummadena kontinasi šomummowaye kakidameda lawa tokorinokowaye kosana. Oyna tabilanda otawamowana iki kinolannimowa otalali gonke. Ide diyadatabbu kotalalinańandeya.

 

  1. KUNAMA KOSAKI KUNAMA TUMMADAKIN KOLAJIKI ARE LAGALABBU KIŠANO KASAKALABBU GONKI KITTITA KIDA KOTIMAKI KUNAMA KIDABBU TAŠATON GOMMELA MADOROMA LILIKA TIBBIBA.

 

Kunama kosaki kunama baganabbu ganki kittitiyala koynama lilika bajolinowassi, Ame nissalaňa, kittitodaňa, tummadaňa, abayesi;  šabiya kalusette andarella minte dabbu makidaki, Ahmed Šingeraysina kokaliyesi babara uyella kunama baddala nele nišima mengelowa anin niggan gonumowa kos gosubu tamana ke sawara nikki Erku akes kiminke okes kiminkedowa sawareya kokki iromuna fanakana etetala kišamowa nitakena heske. Inna mawda gomamena tagama maynaki enasi makkaylomabbu kišammowana andeye esasama kida atimana końera siyasatowa meyakin nuta nolana fanakowa iddi kišamowa nitakenasi deya. Kunamala ay ninano? nibinina anasaňga ninaya nibinina. Kunama košera baddala nele gonuma mengela sanatekin hay uta maki, emela ašikin gabila šeyša maynamasi enasi inna komalda masasama kišabbu, kokobaňabbu fitetaňabbu koytema kittitaňana kunama agarana ime Mahale (andarella minte) kosamowa masasa gomake. Marbata henuma kišaya abayeya šabiya. Woynabbu Nissalaňňa, košerabbu kittitoda tummada innaye, kunamasi kobinaňa. Isa lagalabbu kosukaki kunama agarasi tunkola bayata maromunasi lawanki suňan gommenaye, takeya agegelam uyala hulles kišama kalla maki, Woyniyodeya kwa gonta kura hede, saba goddana kwa ansangabbu gada lilikea furkukowabbu kunama agarasi koybiša miko mišonni. Tamma eme Ame Erkukin magallomanno kosima damanabbu kidiya matimabbu agarowa komamaji kasonan gommowa asabimme. Eme melima wagala Erkuna badeyala, inna bubiya unu laga sasa ganunette kitarbi gasumasi ay lagala waga kinamowa laňamme. Ištadeya kamalowakin mekosasaya doggogomuya mayda. Kunama agara sasowana Erkukodisu Nissala keddusowa olkomala košeriyabbu tummas kišaki bata fala baciyabbu kitalali kika gosumowa korma kosimme. Emena laweteya tokorenakin mekobesana amela kosina, ide mabesnama mekkaylome. Jarimateye falakala kokosimowa lańamme.

 

Tamana Erku nissale Aitomina!!

 

ERKUKODISU SUDAN IŠTADA FIŠŠALA KOKOSIME KADRE LILIKA

 

Ali Ajjay

Anbesie Lula

Dessaleny Lemma

Allamin Hamid,